1. تأثیر گسترده و تحول‌آفرین هوش مصنوعی در عرصه‌های مختلف

امروزه در تمامی عرصه‌ها از جمله کار، تولید، تجارت، سلامت، هنر و فعالیت‌های تفریحی، تأثیر گسترده و تحول‌آفرین هوش مصنوعی به وضوح احساس می‌شود. انتظار می‌رود که کاربردهای نوین هوش مصنوعی فرصت‌ها و مزایای اقتصادی و اجتماعی بی‌سابقه‌ای ایجاد کند. با این حال، توسعه و کاربرد این فناوری با خطرات اخلاقی و اجتماعی قابل توجهی همراه است که بر حوزه‌هایی مانند تجارت نیز تأثیر می‌گذارد.

2. ضرورت همکاری بین‌المللی و نقش سازمان تجارت جهانی

هوش مصنوعی یک مسئله جهانی است و با افزایش تلاش دولت‌ها برای تنظیم این فناوری، ضرورت همکاری بین‌المللی بیش از پیش آشکار شده است. در این راستا، گزارش حاضر به بررسی تأثیر هوش مصنوعی و تجارت بین‌المللی می‌پردازد. این گزارش با بحث درباره اهمیت هوش مصنوعی در تجارت آغاز شده و سپس به چگونگی شکل‌دهی این فناوری به آینده تجارت بین‌المللی می‌پردازد. همچنین ملاحظات کلیدی سیاست‌های تجاری مرتبط با این فناوری تحلیل و مروری بر ابتکارات دولتی برای ترویج و تنظیم هوش مصنوعی ارائه شده است.

3. چالش‌های حقوقی و فرصت‌های کسب‌وکارهای کوچک و متوسط

گزارش به خطر فزاینده تکه‌تکه شدن قوانین و تأثیر آن، به ویژه بر فرصت‌های تجاری برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، پرداخته و در نهایت نقش حیاتی سازمان تجارت جهانی را در تسهیل تجارت مرتبط با هوش مصنوعی، تضمین اعتمادپذیری این فناوری و مدیریت تنش‌های تجاری نوظهور مورد بررسی قرار می‌دهد.

هوش مصنوعی از چندین جنبه کلیدی با سایر فناوری‌های دیجیتال متمایز است و می‌تواند تأثیری عمیق بر تجارت بین‌المللی داشته باشد. این فناوری به‌عنوان یک فناوری چندمنظوره، با انعطاف‌پذیری و کارایی بی‌سابقه، قابلیت انطباق با وظایف و دامنه‌های مختلف را دارد. هوش مصنوعی وابسته به مجموعه داده‌های بزرگ برای یادگیری و بهبود عملکرد خود است. کارکردها و توانمندی‌های آن به‌سرعت تکامل یافته و باعث ایجاد تغییرات پویایی در قابلیت‌ها و میزان خودمختاری این فناوری می‌شود.

پیچیدگی ذاتی و عدم شفافیت هوش مصنوعی، همراه با احتمال بروز خطاها و تعصبات، نگرانی‌های جدی درباره تصمیمات و توصیه‌های مبتنی بر این فناوری، اخلاقیات و پیامدهای اجتماعی گسترده‌تر ایجاد کرده است. هوش مصنوعی توانایی کاهش هزینه‌های مرتبط با لجستیک تجاری، مدیریت زنجیره تأمین و رعایت مقررات را دارد. این فناوری می‌تواند فرآیندهای گمرکی و کنترل مرزی را خودکار و ساده کرده، مقررات پیچیده تجاری را مدیریت و ریسک‌ها را پیش‌بینی کند. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی با تحلیل داده‌ها در زمان واقعی و ارائه بینش‌های پیش‌بینی‌کننده، زنجیره تأمین را بهبود می‌بخشند. این پیشرفت‌ها نه‌تنها هزینه‌های تجاری را کاهش می‌دهند، بلکه ورود کسب‌وکارهای کوچک و کشورهای در حال توسعه به بازارهای جهانی را تسهیل می‌کنند.

هوش مصنوعی می‌تواند الگوهای تجارت خدمات، به‌ویژه خدمات دیجیتالی، را دگرگون کند. این فناوری بهره‌وری را به‌ویژه در بخش‌هایی که به فرآیندهای دستی وابسته‌اند، افزایش داده و خدمات نوآورانه‌ای ایجاد می‌کند که تقاضا برای آن‌ها را بالا می‌برد. در مقابل، ممکن است تقاضا برای خدمات سنتی کاهش یافته و نیاز به برونسپاری برخی خدمات کمتر شود. علاوه بر این، هوش مصنوعی تقاضا و تجارت محصولات مرتبط با فناوری را افزایش می‌دهد. این فناوری نیاز به زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و تجهیزات فناوری اطلاعات (IT) را تقویت کرده و به توسعه این حوزه‌ها شتاب بخشیده است.

همچنین، هوش مصنوعی با افزایش بهره‌وری در تمامی بخش‌های اقتصادی، مزیت‌های نسبی اقتصادها را بازتعریف می‌کند. این فناوری با تأثیرگذاری بر ترکیب نهاده‌های تولید، سرمایه‌گذاری در حوزه سرمایه را بر نیروی کار ترجیح می‌دهد. با این حال، توسعه و کنترل فناوری هوش مصنوعی با احتمال زیاد در اقتصادها و شرکت‌های بزرگ متمرکز باقی خواهد ماند که این امر می‌تواند به تمرکز صنعتی منجر شود. در مجموع، هوش مصنوعی پتانسیل ایجاد منافع قابل‌توجه برای تمامی اقتصادها را دارد، اما پیامدهای سیاست‌گذاری و تنظیم این فناوری نیازمند همکاری جهانی و مدیریت دقیق است تا از توزیع عادلانه مزایا و کاهش ریسک‌ها اطمینان حاصل شود.

پذیرش هوش مصنوعی با افزایش بهره‌وری در بخش‌های مختلف اقتصادی و کاهش هزینه‌های تجاری، دستاوردهای قابل توجهی در تجارت جهانی و تولید ناخالص داخلی به همراه خواهد داشت. بر اساس شبیه‌سازی‌های انجام‌شده توسط مدل تجارت جهانی سازمان تجارت جهانی، در سناریوی خوشبینانه که پذیرش جهانی هوش مصنوعی و رشد بالای بهره‌وری را شامل می‌شود، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰ رشد واقعی تجارت جهانی تا ۱۴٪ افزایش یابد. در مقابل، در سناریوی محتاطانه با پذیرش نابرابر هوش مصنوعی و رشد پایین بهره‌وری، این میزان به کمتر از ۷٪ محدود خواهد شد.

تأثیر هوش مصنوعی بر اقتصادهای مختلف

شبیه‌سازی‌ها همچنین نشان می‌دهند که اقتصادهای با درآمد بالا بیشترین دستاوردهای بهره‌وری را تجربه می‌کنند، در حالی که اقتصادهای با درآمد پایین ظرفیت بیشتری برای کاهش هزینه‌های تجاری دارند. تأثیر هوش مصنوعی بر تجارت و تولید ناخالص داخلی، به‌ویژه در اقتصادهای با درآمد پایین، در صورت پذیرش گسترده و ایجاد بسترهای مناسب، می‌تواند بسیار چشمگیر باشد؛ به طوری که رشد تجارت این اقتصادها در سناریوی خوشبینانه به ۱۸.۱٪ می‌رسد، در حالی که در سناریوی پذیرش نابرابر این رقم به ۶.۵٪ کاهش می‌یابد.

جمع‌بندی

• پذیرش هوش مصنوعی موجب افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تجاری می‌شود.

• رشد تجارت جهانی در سناریوی خوشبینانه تا ۱۴٪ افزایش خواهد یافت.

• اقتصادهای با درآمد بالا بیشترین بهره‌وری و اقتصادهای با درآمد پایین بیشترین کاهش هزینه‌ها را خواهند داشت.

• رشد تجارت اقتصادهای با درآمد پایین در سناریوی خوشبینانه تا ۱۸.۱٪ پیش‌بینی می‌شود.

از جمله خدماتی که انتظار می‌رود بیشترین تأثیر را از این رشد بپذیرند می‌توان به آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، خدمات تفریحی، مالی و نیز تولید مواد غذایی فرآوری‌شده اشاره کرد. در مقابل، بخش‌هایی احتمالاً رشد محدودی را تجربه خواهند کرد، مانند استخراج منابع طبیعی.

نکات کلیدی:

• بیشترین رشد در خدمات دیجیتال: هوش مصنوعی باعث افزایش قابل توجهی در تجارت خدمات دیجیتال می‌شود که بزرگ‌ترین رشد در میان بخش‌های مختلف تجارت جهانی است.

• کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی: این رشد ناشی از کاهش هزینه‌های تجاری و بهبود کارایی در ارائه خدمات است.

• بخش‌های پیشرو: آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، خدمات تفریحی، مالی و تولید مواد غذایی فرآوری‌شده بیشترین بهره را از این تحول خواهند برد.

• رشد محدود در بخش‌های سنتی: بخش‌هایی مانند استخراج منابع طبیعی احتمالاً رشد کمتری خواهند داشت.

۴.1 پذیرش هوش مصنوعی در تجارت بین‌المللی

پذیرش و بهره‌برداری از هوش مصنوعی در تجارت بین‌المللی، به‌رغم ارائه فرصت‌های بی‌نظیر، چالش‌های عمده‌ای نیز به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، گسترش شکاف‌ها میان کشورها و شرکت‌ها در بهره‌گیری از این فناوری پیشرفته است. در حال حاضر، ظرفیت توسعه هوش مصنوعی عمدتاً در چند اقتصاد بزرگ، به‌ویژه ایالات متحده و چین، متمرکز شده است. این تمرکز می‌تواند شکاف‌های موجود میان کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه را عمیق‌تر کند و توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه را با محدودیت‌هایی مواجه سازد.

یارانه‌های دولتی برای پیشبرد هوش مصنوعی و تمرکز صنعت در دست تعداد محدودی از شرکت‌های بزرگ می‌تواند این شکاف‌ها را تشدید کند. افزون بر این، عدم شفافیت الگوریتم‌های هوش مصنوعی و احتمال تبانی غیرمستقیم میان شرکت‌های بزرگ برای حفظ قیمت‌های بالاتر، چالش‌های پیچیده‌ای را برای نهادهای نظارتی ایجاد می‌کند. همچنین، ناهماهنگی در تنظیم مقررات مرتبط با هوش مصنوعی می‌تواند به پراکندگی قوانین و موانعی در مسیر تجارت جهانی منجر شود. بنابراین، بهره‌برداری کامل از فرصت‌های هوش مصنوعی و کاهش ریسک‌های ناشی از آن، مستلزم همکاری جهانی و تنظیم دقیق و هماهنگ سیاست‌های مرتبط با این فناوری است.

برای این منظور، اقتصادهای در حال توسعه می‌توانند با تقویت زیرساخت‌های دیجیتال، ارتقای مهارت‌های نیروی کار، افزایش نوآوری و بهبود ظرفیت‌های نظارتی، آمادگی بیشتری برای پذیرش و بهره‌برداری از هوش مصنوعی به دست آورند.

ظهور هوش مصنوعی همچنین مسائل مهمی را در زمینه حاکمیت داده‌ها ایجاد کرده است که نیازمند توجه ویژه است تا از ایجاد موانع اضافی در تجارت دیجیتال جلوگیری شود. جریان‌های داده‌های فرامرزی برای هوش مصنوعی امری حیاتی هستند، زیرا این فناوری برای آموزش مدل‌ها و کاهش تعصبات احتمالی به حجم وسیعی از داده‌ها نیاز دارد. بنابراین، اعمال محدودیت بر جریان داده‌ها می‌تواند نوآوری و توسعه هوش مصنوعی را کند کرده و هزینه‌های شرکت‌ها را افزایش دهد که این امر نهایتاً بر تجارت محصولات مجهز به هوش مصنوعی تأثیر منفی خواهد گذاشت.

مطالعه‌ای از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که اگر تمامی اقتصادها جریان داده‌ها را به طور کامل محدود کنند، ممکن است تولید ناخالص داخلی جهانی ۵ درصد کاهش یابد و صادرات جهانی نیز تا ۱۰ درصد افت کند. این در حالی است که نیاز به مجموعه داده‌های بزرگ برای توسعه مدل‌های هوش مصنوعی، نگرانی‌های جدی در خصوص حریم خصوصی افراد به همراه دارد. از این رو، ضروری است که تعادلی معقول میان دسترسی به داده‌های بزرگ برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی و حفاظت از حریم خصوصی برقرار شود.

تضمین قابل اعتماد بودن هوش مصنوعی، بدون ایجاد اختلال در جریان تجارت، چالشی پیچیده و چندبعدی است. «قابل اعتماد بودن هوش مصنوعی» به این معناست که سیستم‌های هوش مصنوعی باید از نظر قابلیت اطمینان، امنیت، حریم خصوصی، ایمنی، مسئولیت‌پذیری و کیفیت، انتظارات را به طور قابل راستی‌آزمایی برآورده کنند. با این حال، با توجه به رفتار غیرشفاف سیستم‌های هوش مصنوعی و همچنین کاربرد دوگانه برخی از محصولات این فناوری (کاربردهای نظامی و غیرنظامی)، دستیابی به تعادل میان اطمینان از عملکرد قابل اعتماد هوش مصنوعی و تسهیل جریان تجارت می‌تواند به ویژه در سطح بین‌المللی، چالش‌برانگیز باشد.

ماهیت تکاملی هوش مصنوعی به معنای آن است که تنظیم مقررات برای این فناوری، همواره هدفی متحرک و در حال تغییر است. مقررات سنتی که عمدتاً بر الزامات ملموس و قابل مشاهده محصولات تمرکز دارند، ممکن است نتوانند به طور کامل به انواع خطرات بالقوه، از جمله مسائل اخلاقی و اجتماعی ناشی از یکپارچه‌سازی هوش مصنوعی در کالاها و خدمات، پاسخ دهند. تنظیم مقررات برای مسائل مربوط به اخلاق عمومی، کرامت انسانی و حقوق بنیادی دیگر، همچون تبعیض یا عدالت، نه تنها امری پیچیده است، بلکه می‌تواند منجر به پراکندگی قوانین شود؛ زیرا معنا و اهمیت این ارزش‌ها در جوامع مختلف ممکن است تفاوت‌های زیادی داشته باشد.

2.4 حقوق مالکیت معنوی در عصر هوش مصنوعی

هوش مصنوعی چالش‌های مفهومی جدی جدیدی را برای رویکرد سنتی «انسان‌محور» در حقوق مالکیت معنوی ایجاد کرده است. از جمله مسائلی که نیازمند بررسی دقیق هستند، می‌توان به حفاظت از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و داده‌های دارای حق کپی‌رایت که برای آموزش این فناوری به کار می‌روند، و همچنین تعیین حقوق مالکیت و حفاظت از خروجی‌های تولیدشده توسط هوش مصنوعی اشاره کرد. این موضوعات ممکن است بازنگری در چارچوب‌های قانونی موجود در حقوق مالکیت معنوی را ضروری سازند.

پتانسیل گسترده هوش مصنوعی باعث شده است که دولت‌ها در سراسر جهان به طور فعال برای توسعه و بهره‌برداری از این فناوری تلاش کنند، در حالی که به طور همزمان به مدیریت و کاهش ریسک‌های بالقوه آن می‌پردازند.

در سطح داخلی، تعداد بیشتری از حوزه‌های قضایی در حال تدوین استراتژی‌ها و سیاست‌هایی برای تقویت ظرفیت‌های هوش مصنوعی خود هستند.

به عنوان مثال، تعداد اقتصادهایی که استراتژی‌های هوش مصنوعی را اجرایی کرده‌اند، از سه کشور در سال ۲۰۱۷ به ۷۵ کشور در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است.

طبق گزارش شاخص هوش مصنوعی دانشگاه استنفورد در سال ۲۰۲۴، ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ تعداد ۲۵ اقدام نظارتی مرتبط با هوش مصنوعی تصویب کرده است، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۶ تنها یک مورد بود. اتحادیه اروپا نیز از سال ۲۰۱۷ تاکنون نزدیک به ۱۳۰ اقدام نظارتی در این زمینه به تصویب رسانده است.

کوتاه کردن بوسیله هوش مصنوعی

با این حال، بیشتر سیاست‌گذاری‌های مرتبط با هوش مصنوعی توسط اقتصادهای توسعه‌یافته اجرا می‌شوند که این موضوع می‌تواند شکاف موجود بین اقتصادهای توسعه‌یافته و در حال توسعه را عمیق‌تر سازد. در حالی که حدود ۳۰ درصد از اقتصادهای در حال توسعه اقدام به تدوین سیاست‌های هوش مصنوعی کرده‌اند، تنها یک کشور کمتر توسعه‌یافته (اوگاندا) چنین سیاست‌هایی را اجرا کرده است.

دولت‌ها در تلاش‌اند تا از طریق ابتکارات داده باز و سیاست‌های اشتراک‌گذاری داده‌ها، نوآوری داخلی، رقابت اقتصادی، حفاظت از حریم خصوصی و کنترل جریان داده‌ها در مرزها را تقویت کنند.

با این حال، چشم‌انداز کنونی نشان‌دهنده اقدامات پراکنده و ابتکارات داخلی متنوعی است که به طور بالقوه می‌تواند منجر به پراکندگی نظارتی شود. این پراکندگی، فراتر از مقررات خاص هوش مصنوعی، به قوانین بخش‌محور مانند مقررات مالکیت معنوی و مدیریت داده‌ها نیز گسترش می‌یابد و بر کاربردهای هوش مصنوعی تأثیرگذار است.

پیامدهای اقتصادی این نوع پراکندگی، به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، نیاز به کاهش ناهمگونی‌های نظارتی را برجسته می‌کند. طبق گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) و سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۲۴، پراکندگی رژیم‌های نظارتی جریان داده در بلوک‌های جغرافیایی-اقتصادی ممکن است به بیش از ۱٪ کاهش در تولید ناخالص داخلی واقعی منجر شود.

کوتاه کردن بوسیله هوش مصنوعی

تعداد ابتکارات همکاری دوجانبه و منطقه‌ای در زمینه حاکمیت هوش مصنوعی رو به افزایش است. این همکاری‌ها، با تمرکز بر اولویت‌های متنوع، خطر ایجاد رویکردهای پراکنده متعدد را افزایش می‌دهند. به‌عنوان مثال، در حالی که برخی از این همکاری‌ها بر هماهنگی اصطلاحات، طبقه‌بندی‌های مرتبط با هوش مصنوعی و نظارت بر ریسک‌ها متمرکز هستند، برخی دیگر بر ترویج همترازی کلی یا تقویت ایمنی و حاکمیت هوش مصنوعی تأکید دارند.

توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای (RTAs) و توافق‌نامه‌های اقتصاد دیجیتال به‌عنوان ابزارهای کلیدی برای تنظیم و ترویج استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی شناخته می‌شوند. مقررات خاص هوش مصنوعی به‌تدریج در این توافق‌نامه‌ها ادغام شده‌اند، اما اغلب به‌صورت «نرم» (غیرالزام‌آور) و با تأکید بر همکاری بین‌المللی هستند. از اوایل دهه ۲۰۰۰، تعداد توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای با مقررات تجارت دیجیتال به‌طور پیوسته افزایش یافته و تا پایان سال ۲۰۲۲، ۱۱۶ توافق‌نامه شامل چنین مقرراتی بوده‌اند.

با این حال، عمق این مقررات در توافق‌نامه‌ها به‌شدت متفاوت است که نشان‌دهنده رویکردهای ناهمگون است. همچنین، تعداد کمی از اقتصادهای در حال توسعه و کشورهای کمتر توسعه‌یافته تاکنون توانسته‌اند مقررات تجارت دیجیتال را مذاکره و اجرایی کنند. این وضعیت نیازمند توجه بیشتر به هماهنگی و همگرایی در سطح بین‌المللی است تا بتوان از پراکندگی و تداخل مقررات جلوگیری کرد و حاکمیت هوش مصنوعی را به شکل مؤثرتری پیش برد.

سـال‌های اخیـر شـاهد موجـی از ابتـکارات بین‌المللـی مرتبـط بـا هـوش مصنوعـی بوده‌ایم. اگرچـه برخـی از ایـن ابتـکارات از نظـر اصـول کلیـدی مکمـل یکدیگر هسـتند، امـا هرکـدام بـر جنبه‌های متفاوتـی از حاکمیـت هـوش مصنوعـی تأکیـد دارنـد. ایـن ابتـکارات، عناصـر مشـترکی مانند اهمیـت اجتنـاب از پراکندگـی نظارتـی، نقـش مقـررات و اسـتانداردها، حفاظـت از حریـم خصوصـی و داده‌های شـخصی، حاکمیـت داده‌ها، و حقـوق مالکیـت معنـوی را در بـر می‌گیرنــد. عالوه‌بر ایــن، اهمیــت همــکاری و هماهنگــی بین‌المللــی در قالــب گفتگوهــای ســازنده میــان دولتهــا برجسـته شـده اسـت. برخـی از ابتـکارات حتـی بـه پیامدهـای زیسـتمحیطی هـوش مصنوعـی نیـز پرداخته‌اند، کـه نشـاندهنده افزایـش توجـه بـه پایـداری در توسـعه ایـن فنـاوری اسـت.

چالش‌ها و کمبودها در حاکمیت جهانی هوش مصنوعی

بااین‌حال، همچنـان هیـچ همراسـتایی جهانـی در خصـوص اصطالحـات مرتبـط بـا هـوش مصنوعـی شـکل نگرفتـه اسـت. اولویتهـای متنـوع، همپوشـانی میـان ابتـکارات مختلـف و نبـود توافـق بـر سـر اصطالحـات کلیـدی، میتوانـد چالش‌هایــی جــدی در مرحلــه اجــرا ایجــاد کنــد و تالشهــا بــرای جلوگیــری از پراکندگــی نظارتــی و ایجــاد یــک چارچـوب حکمرانـی جهانـی منسـجم بـرای هـوش مصنوعـی را محـدود سـازد.

نقش سازمان‌های بین‌المللی در توسعه هوش مصنوعی

فراتــر از تالشهــا بــرای حکمرانــی بــر هــوش مصنوعــی، تعــداد روزافزونــی از ســازمان‌های بین‌المللــی، از جملــه اتحادیــه ســازمان آموزشــی، علمــی و فرهنگــی ملــل متحــد (یونســکو)، ســازمان توســعه صنعتی ملـل متحـد (UNIDO)، اتحادیه بین‌المللــی مخابــرات و بانـک جهانـی، بـه توسـعه دورههـای آموزشـی در زمینـه هـوش مصنوعـی و ادغـام ایــن فنــاوری در فعالیتهــای کمــک فنــی خــود پرداخته‌اند. برخــی از ایــن برنامههــا دارای مؤلفه‌هایــی مرتبــط بــا تجــارت بین‌المللــی هســتند و بــه ترویــج اســتفاده مســئوالنه و مؤثــر از هــوش مصنوعــی کمــک می‌کنند.

در مجموع، موج ابتکارات بین‌المللی در حوزه هوش مصنوعی نشان‌دهنده تلاش گسترده‌ای برای ایجاد چارچوب‌های حکمرانی، استانداردها و همکاری‌های جهانی است که ضمن حفظ حقوق بشر و حریم خصوصی، توسعه پایدار و مسئولانه این فناوری را تضمین کنند. با این وجود، فقدان یک زبان مشترک و هماهنگی کامل میان این ابتکارات، چالشی بزرگ برای تحقق حکمرانی منسجم جهانی در این حوزه به شمار می‌رود.

سازمان تجارت جهانی، به‌عنوان تنها نهاد جهانی مبتنی بر قوانین که سیاست‌های تجاری را مدیریت می‌کند، می‌تواند نقش کلیدی در بهره‌گیری از مزایای هوش مصنوعی و کاهش ریسک‌های بالقوه آن ایفا کند.

این سازمان ظرفیت آن را دارد که با محدود کردن پراکندگی مقررات، ترویج توسعه هوش مصنوعی قابل اعتماد و تسهیل تجارت کالاها و خدمات مرتبط با این فناوری، به رشد پایدار و نوآوری در این حوزه کمک کند.

از جمله دیگر اقدامات مهم، حمایت از حقوق مالکیت معنوی به‌عنوان محرکی برای نوآوری و توسعه فناوری‌های پیشرفته است. قوانین و فرآیندهای WTO همچنین به تقویت همگرایی جهانی کمک می‌کند.

این سازمان بستری فراهم می‌سازد برای ارتقای شفافیت، عدم تبعیض، بحث و تبادل نظر، اشتراک بهترین شیوه‌ها، هماهنگی مقررات و ارائه راهنمایی‌های سیاست‌گذاری غیرالزام‌آور.

کوتاه کردن بوسیله هوش مصنوعی

علاوه بر این، سازمان تجارت جهانی با مذاکره در مورد قوانین تجاری الزام‌آور جدید، همراستایی جهانی را تسهیل کرده و مسیر را برای تنظیم و بهره‌برداری مؤثر از هوش مصنوعی در سطح بین‌المللی هموار می‌کند.

نقش سازمان تجارت جهانی در توسعه و حکمرانی هوش مصنوعی

• محدود کردن پراکندگی مقررات: سازمان تجارت جهانی با ایجاد چارچوب‌های هماهنگ و استانداردهای بین‌المللی، از پراکندگی مقررات جلوگیری می‌کند که این امر به تسهیل تجارت کالاها و خدمات هوش مصنوعی کمک می‌کند.

• ترویج توسعه هوش مصنوعی قابل اعتماد: با حمایت از حقوق مالکیت معنوی و تشویق نوآوری، این سازمان زمینه را برای توسعه فناوری‌های پیشرفته فراهم می‌آورد.

• افزایش شفافیت و عدم تبعیض: قوانین و فرآیندهای WTO به ارتقای شفافیت سیاست‌های تجاری و جلوگیری از تبعیض میان اعضا کمک می‌کند.

• تشویق بحث و تبادل نظر: این سازمان بستری برای تبادل بهترین شیوه‌ها و هماهنگی مقررات فراهم می‌کند که به سیاست‌گذاری‌های مؤثر در حوزه هوش مصنوعی منجر می‌شود.

• مذاکره برای قوانین الزام‌آور جدید: با مذاکره و تصویب قوانین جدید، سازمان تجارت جهانی همگرایی جهانی را تقویت و مسیر بهره‌برداری مؤثر از هوش مصنوعی را هموار می‌سازد.

اهمیت حقوق مالکیت معنوی

حمایت از حقوق مالکیت معنوی به‌عنوان محرکی برای نوآوری و توسعه فناوری‌های پیشرفته، یکی از اقدامات کلیدی سازمان تجارت جهانی در این حوزه است. این حمایت، انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری و پیشرفت در فناوری‌های هوش مصنوعی را فراهم می‌کند.

تقویت همگرایی جهانی

قوانین و فرآیندهای WTO به تقویت همگرایی جهانی کمک می‌کنند و بستری فراهم می‌آورند که کشورهای عضو بتوانند در فضایی شفاف و عادلانه به تبادل نظر و همکاری بپردازند. این همگرایی برای مدیریت چالش‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌های هوش مصنوعی ضروری است.

سازمان تجارت جهانی با نقش‌آفرینی در تنظیم مقررات، حمایت از نوآوری، افزایش شفافیت و تسهیل هماهنگی‌های جهانی، نقشی اساسی در بهره‌گیری از مزایای هوش مصنوعی و کاهش ریسک‌های آن ایفا می‌کند. این سازمان با ایجاد چارچوب‌های قانونی و سیاست‌گذاری‌های هماهنگ، مسیر توسعه پایدار و نوآوری در حوزه هوش مصنوعی را در سطح بین‌المللی هموار می‌سازد.

ایــن احــکام بــه اعضــا، فعــاالن اقتصــادی و مصرف‌کننــدگان ایــن امــکان را می‌دهــد کــه از آخریــن تحــوالت مقرراتــی مطلــع شــوند. بــرای مثــال، احــکام شــفافیت تقویتشــده در توافقنامــه موانــع فنــی تجــارت شــده‌اند تــا اطالعرســانی زودهنــگام در خصــوص اقدامــات مقرراتــی و فراهــم کــردن امــکان ارائــه نظــرات در مرحلــه پیشنویــس ایــن اقدامــات را الزامــی کننــد. ایــن ویژگــی کلیــدی، عالوه‌بر کمــک بـه کاهــش موانــع تجــاری، بـه ترویــج و تســریع همگرایــی جهانــی در قوانیــن و مقــررات نیــز منجــر می‌شــود.

اطلاع‌رسانی و شفافیت در مقررات تجارت جهانی

اعضای سازمان تجارت جهانی (WTO) به‌طور روزافزون مقررات مرتبط با فناوری‌های دیجیتال را به کمیته TBT اطلاع می‌دهند. برای نمونه، بیش از ۱۶۰ اطلاعیه در زمینه مقررات مربوط به امنیت سایبری، اینترنت اشیاء و رباتیک که به‌طور مستقیم با فناوری هوش مصنوعی مرتبط هستند، ثبت شده است. اخیراً، کمیته TBT شروع به دریافت اطلاعیه‌هایی درباره مقررات خاص مرتبط با هوش مصنوعی کرده است.

این روند اطلاع‌رسانی زودهنگام و الزام به ارائه نظرات در مراحل پیش‌نویس، نه تنها به کاهش موانع تجاری کمک می‌کند بلکه باعث تسریع همگرایی جهانی در قوانین و مقررات حوزه فناوری‌های نوین می‌شود. این امر به اعضا، فعالان اقتصادی و مصرف‌کنندگان امکان می‌دهد که از آخرین تحولات مقرراتی مطلع شده و خود را با تغییرات هماهنگ کنند.

یـن مکانیـزم یکـی دیگـر از ابزارهـای کلیـدی بـرای تقویـت شـفافیت سیاسـتهای تجـاری اعضـا اسـت. از سـوی دیگـر، مسـائل مرتبـط بـا قوانیـن جدیـد، کـه تحـت ابتـکار بیانیـه مشـترک دربـاره تجـارت الکترونیـک مذاکـره شـده و اکنــون شــامل ۹۱ عضــو WTO اســت، میتواننــد بــرای هــوش مصنوعــی اهمیــت زیــادی داشــته باشــند. WTO همچنیـن بهعنـوان بسـتری جهانـی بـرای گفتگـوی سـازنده و تبـادل بهتریـن شـیوهها عمـل میکنـد. ایـن بسـتر، امــکان بحــث میــان اعضــا را بــرای طراحــی و تدویــن راهحلهــای مقرراتــی دقیــق، انعطافپذیــر و قابــل تطبیــق فراهــم میکنــد تــا بهصــورت هماهنــگ ادامه یابد.

در برخی حوزه‌ها، سازمان تجارت جهانی (WTO) از طریق تشویق استفاده از استانداردهای بین‌المللی، شناسایی متقابل، معادلسازی و ابزارهای «قانون نرم» مانند دستورالعمل‌های داوطلبانه کمیته‌ها، به ترویج هماهنگی و انسجام مقررات کمک می‌کند. سازمان تجارت جهانی سنگ بنای تلاش‌های جهانی برای تسهیل تجارت در کالاها و خدمات مرتبط با هوش مصنوعی است. قوانین و مکانیزم‌های مختلف این سازمان، به توسعه و دسترسی گسترده‌تر به هوش مصنوعی کمک می‌کنند. به‌عنوان نمونه، توافقنامه عمومی تجارت خدمات نقش محوری در شکل‌دهی محیط سیاستگذاری ایفا می‌کند که توسعه و پذیرش هوش مصنوعی را تسهیل می‌کند. با بهره‌گیری از این چارچوب‌ها، WTO می‌تواند به‌عنوان عاملی کلیدی در مدیریت چالش‌های هوش مصنوعی و ارتقای استفاده مسئولانه و مؤثر از این فناوری عمل کند.

نقش سازمان تجارت جهانی در توسعه و حکمرانی هوش مصنوعی

• سازمان تجارت جهانی با محدود کردن پراکندگی مقررات و ترویج توسعه هوش مصنوعی قابل‌اعتماد، به رشد پایدار و نوآوری در این حوزه کمک می‌کند.

• این سازمان از طریق حمایت از حقوق مالکیت معنوی، محرکی برای نوآوری و توسعه فناوری‌های پیشرفته فراهم می‌آورد.

• قوانین و فرآیندهای WTO به تقویت همگرایی جهانی کمک کرده و بستری برای ارتقای شفافیت، عدم تبعیض، بحث و تبادل نظر، اشتراک بهترین شیوه‌ها، هماهنگی مقررات و ارائه راهنمایی‌های سیاستگذاری غیرالزام‌آور فراهم می‌سازد.

مکانیزم‌های کلیدی WTO در حوزه هوش مصنوعی

• مکانیزم بازبینی سیاست تجاری، ابزاری کلیدی برای تقویت شفافیت سیاست‌های تجاری اعضا است.

• توافقنامه فناوری اطلاعات با حذف تعرفه‌های محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات، دسترسی جهانی به کالاهای پیشرفته ضروری برای توسعه و پیاده‌سازی هوش مصنوعی را تسهیل می‌کند.

• توافقنامه موانع فنی تجارت به دولتها کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنند استانداردها و مقررات مرتبط با هوش مصنوعی، مانعی برای تجارت ایجاد نمی‌کنند و در عین حال دستیابی به اهداف سیاستگذاری مانند ایمنی، امنیت و رقابت‌پذیری تضمین می‌شود.

• توافقنامه جنبه‌های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت معنوی، سیستمی متعادل ایجاد می‌کند که ضمن تشویق نوآوری، انتشار و دسترسی به فناوری را تسهیل می‌کند.

تشویق هماهنگی مقرراتی و ترویج استانداردهای بین‌المللی

سازمان تجارت جهانی در برخی حوزه‌ها، از طریق تشویق استفاده از استانداردهای بین‌المللی، شناسایی متقابل، معادلسازی و ابزارهای «قانون نرم» مانند دستورالعمل‌های داوطلبانه کمیته‌ها، به ترویج هماهنگی و انسجام مقررات کمک می‌کند. این سازمان سنگ بنای تلاش‌های جهانی برای تسهیل تجارت در کالاها و خدمات مرتبط با هوش مصنوعی است. قوانین و مکانیزم‌های مختلف این سازمان، به توسعه و دسترسی گسترده‌تر به هوش مصنوعی کمک می‌کنند. به‌عنوان نمونه، توافقنامه عمومی تجارت خدمات نقش محوری در شکل‌دهی محیط سیاستگذاری دارد که توسعه و پذیرش هوش مصنوعی را تسهیل می‌کند.

حکمرانی و توسعه تجارت هوش مصنوعی

• توافقنامه فناوری اطلاعات با حذف تعرفه‌های محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات تحت پوشش خود، دسترسی جهانی به کالاهای پیشرفته ضروری برای توسعه و پیاده‌سازی هوش مصنوعی را تسهیل می‌کند. این اقدام نه‌تنها هزینه‌های مرتبط با فناوری‌های پیشرفته را کاهش می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز تسریع نوآوری و پذیرش گسترده‌تر هوش مصنوعی در مقیاس جهانی است.

• توافقنامه موانع فنی تجارت به دولتها کمک می‌کند اطمینان حاصل کنند که استانداردها و مقررات مرتبط با هوش مصنوعی، مانعی برای تجارت ایجاد نمی‌کنند و در عین حال دستیابی به اهداف سیاستگذاری مانند ایمنی، امنیت و رقابت‌پذیری تضمین می‌شود. اطلاع‌رسانی زودهنگام و فراهم‌آوردن امکان مشارکت ذینفعان در تدوین مقررات، از ویژگی‌های کلیدی این توافقنامه به‌شمار می‌رود.

• توافقنامه جنبه‌های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت معنوی، ایجاد سیستمی متعادل در زمینه حقوق مالکیت معنوی را هدف قرار داده است که ضمن تشویق نوآوری، انتشار و دسترسی به فناوری را نیز تسهیل کند. این توافقنامه نقشی اساسی در توسعه پایدار فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی ایفا کرده و از منافع تولیدکنندگان و کاربران دانش فنی حفاظت می‌کند.

سازمان تجارت جهانی از طریق اصولی مانند عدم تبعیض و توافقنامه اقدامات سرمایه‌گذاری مرتبط با تجارت به کاهش محدودیت‌ها و تبعیض علیه محصولات خارجی کمک کرده و اطمینان می‌دهد که سیاست‌های سرمایه‌گذاری کشورها با قواعد تجارت آزاد جهانی همسو باشد. این اقدامات در نهایت به توسعه و پیشرفت فناوری هوش مصنوعی کمک می‌کنند. علاوه بر این، سازمان تجارت جهانی بستری برای حل اختلافات مرتبط با جنبه‌های اقتصاد دیجیتال فراهم کرده و از طریق برنامه‌های ویژه‌ای مانند «کمک برای تجارت» و «چارچوب یکپارچه پیشرفته»، اقتصادهای در حال توسعه را برای مشارکت مؤثرتر در تجارت بین‌المللی و بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته توانمند ساخته است.

با سرعت گرفتن توسعه هوش مصنوعی و افزایش اهمیت آن در تجارت بین‌المللی، ایجاد چارچوبی چندوجهی برای حکمرانی این فناوری ضروری‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.