ترخیصیه چیست و چه کاربردهایی دارد؟

ترخیصیه یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین اسناد در فرآیند واردات کالا به کشور است. بسیاری از واردکنندگان تازه‌کار در ابتدای مسیر تجارت بین‌الملل با واژه‌هایی نظیر بارنامه، قبض انبار و پروانه گمرکی مواجه می‌شوند که هرکدام نقش خاص خود را در تکمیل فرآیند ترخیص کالا ایفا می‌کنند. اما در این میان، ترخیصیه سندی است که بدون داشتن آن، امکان ترخیص رسمی کالا از گمرک وجود ندارد. در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم که این سند چیست، چه زمانی صادر می‌شود، چه کاربردهایی دارد و نکات کلیدی که هر واردکننده‌ای باید بداند چیست.

این سند در کنار سایر اسناد مهم مثل بارنامه، قبض انبار، و فاکتور تجاری، از مدارک کلیدی برای ارائه به گمرک است.

ترخیصیه یعنی چه؟

ترخیصیه (Delivery Order) سندی است که توسط شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی (چه دریایی، چه هوایی و چه زمینی) صادر می‌شود و به دارنده آن اجازه می‌دهد کالاهای مندرج در بارنامه را از گمرک یا انبار تحویل بگیرد. به بیان ساده، وقتی کالا به بندر یا گمرک مقصد می‌رسد، در اختیار شرکت حمل‌ونقل قرار دارد و این شرکت کالا را در اختیار هرکسی قرار نمی‌دهد، مگر اینکه بصورت رسمی ارائه شود. این سند، نوعی مجوز برای آزادسازی کالا محسوب می‌شود.

چرا ترخیصیه اهمیت دارد؟

در سیستم حمل‌ونقل بین‌المللی، مالک کالا در طول مسیر حمل‌ونقل اغلب دسترسی مستقیم به کالا ندارد. تا زمانی که اسناد بارنامه به او واگذار شود و شرایط تحویل فراهم گردد، کالاها تحت مالکیت حقوقی شرکت حمل باقی می‌مانند. این سند اثبات‌کننده مالکیت کالا نیست، اما اجازه دریافت کالا را به دارنده آن می‌دهد و یک حلقه واسط بین شرکت حمل‌ونقل، انبار یا گمرک و صاحب کالا محسوب می‌شود. بدون ارائه آن، شرکت حمل مجاز به تحویل بار نیست و گمرک هم روند ترخیص را کامل نمی‌کند.

چه زمانی و چگونه صادر می‌شود؟

پس از ورود کالا به بندر مقصد، گیرنده کالا (یا نماینده قانونی او مثل کارگزار گمرکی یا ترخیص‌کار) باید به شرکت حمل‌ونقل مراجعه کند و اصل بارنامه را تحویل داده و هزینه‌های جانبی حمل را پرداخت کند. در این مرحله، شرکت حمل با دریافت اسناد و هزینه‌ها، ترخیصیه را صادر می‌کند. فرآیند دریافت شامل مراحل زیر است:

1. ثبت درخواست برای ترخیص کالا: واردکننده یا نماینده قانونی‌اش درخواست ترخیص کالا را ارائه می‌دهد.
2. پرداخت هزینه‌ها: هزینه‌های مربوط به حمل‌ونقل، بیمه و گمرک باید تسویه شوند.
3. صدور: پس از تسویه حساب، شرکت حمل‌ونقل آن را به واردکننده یا نماینده‌اش صادر می‌کند.

کاربردهای ترخیصیه

این سند گمرکی برای واردکنندگان و تجار چندین کاربرد مهم دارد. به‌طور کلی، در تجارت بین‌الملل برای تسهیل روند حمل‌ونقل و تحویل کالاها به واردکنندگان یا خریداران در کشور مقصد اهمیت بسیاری دارد.

۱. اجازه دریافت کالا از انبار گمرک 

یکی از مهم‌ترین کاربردهای آن این است که به دارنده خود این امکان را می‌دهد که کالا را از انبار گمرک یا دیگر مکان‌های نگهداری کالا دریافت کند. بدون این سند، گمرک اجازه تحویل کالا را نمی‌دهد. این سند برای آزادسازی کالا از انبارهای بندری یا فرودگاهی ضروری است. در مواقعی که کالا به مقصد نهایی منتقل می‌شود، نقش حیاتی در تحویل کالا از گمرک و یا انبارهای بین‌المللی ایفا می‌کند.

۲. تکمیل مدارک برای اظهارنامه گمرکی 

ترخیصیه به همراه اسناد دیگر به گمرک ارائه می‌شود تا فرایند اظهار کالا تکمیل و بررسی شود. گمرک بدون آن مراحل بررسی و ترخیص را پیش نخواهد برد.

۳. اثبات مالکیت قانونی کالا 

با صدور ترخیصیه، شرکت حمل‌ونقل تأیید می‌کند که شخص گیرنده، مجاز به دریافت کالا است. این سند در بسیاری از اختلافات تجاری سند مالکیت محسوب می‌شود.

نکاتی برای دریافت سریع‌تر 

• تسویه سریع با شرکت حمل‌ونقل
• پیگیری زمان ورود کالا و اطلاع از اعلام وصول
• همکاری با فورواردرهای معتبر
• داشتن نسخه‌های کامل از بارنامه و قبض انبار

اطلاعات مندرج درترخیصیه نیز همانند قبض انبار ازمفاد بارنامه یا مانیفست استخراج می‌شود.

اطلاعات مندرج در یک ترخیصیه بشرح زیرخواهد بود:

• مشخصات گیرنده
• نام کشتی
• شماره بارنامه و تاریخ صدور
• بندربارگیری
• بندرتخلیه
• تعداد و نوع بسته بندی
• شرح کالا
• وزن خالص
• نام شرکت کشتیرانی با مؤسسه حمل ونقل
• مشخصات وسیله حمل
• شماره فهرست کل بار
• و……….

تفاوت ترخیصیه و پروانه گمرکی

ممکن است این سوال پیش بیاید که تفاوتش با پروانه گمرکی چیست؟ پروانه گمرکی مجوزی است که از سوی گمرک برای ترخیص کالا از انبار گمرک صادر می‌شود و معمولا پس از پرداخت تمامی حقوق و عوارض گمرکی صادر می‌شود. در حالی که ترخیصیه در اصل مجوزی است که از طرف شرکت حمل‌ونقل برای دریافت کالا صادر می‌شود، بر جابه‌جایی کالا و تحویل آن به صاحب کالا تمرکز دارد و از آن برای تحویل کالا استفاده می‌شود. پروانه گمرکی بر جنبه‌های مالی و ترخیص کالا از گمرک تمرکز دارد.

نکات مهم در خصوص ترخیصیه

در هنگام دریافت آن، باید به چند نکته دقت کرد. نخست اینکه باید با بارنامه همخوانی داشته باشد و برای هر محموله، جداگانه صادر می‌شود. دوم اینکه شرکت حمل‌ونقل باید از ارسال پس از پرداخت هزینه‌های مربوطه و ثبت درخواست مطمئن شود. همچنین واردکنندگان باید مراقب جعل ترخیصیه‌ها باشند، زیرا این سند در انتقال کالا بسیار حائز اهمیت است و جعل آن می‌تواند مشکلات حقوقی و تجاری به‌وجود آورد. برای جلوگیری از این مشکلات، توصیه می‌شود که همیشه از شرکت‌های حمل‌ونقل معتبر استفاده کنید.